19. yüzyılın sonunda Ukraynaca, Rusça ve Yidiş’ten sonra Odesa’da en çok kullanılan üçüncü dildi. Rusya İmparatorluğu’nda 1897 yılında yapılan Genel Nüfus Sayımı’na göre Odesa’da yaşayan 37.925 kişi Ukraynacayı ana dilleri olarak belirtmiştir.
Odesa’nın 1894’teki ulusal yapısına ilişkin verileri içeren bir görsel internette aktif olarak dolaşmaktadır. O dönemde Odesa’da yaşayan milletler arasında Ruslar, Yahudiler, Polonyalılar, Almanlar, Yunanlılar ve Fransızlar bulunmaktadır. “Peki Ukrainler nerede? Ve henüz icat edilmediler!” diye yazıyor ağ kullanıcıları. Bu resmin bir başka versiyonu da internette bulunabilir ve üzerinde “1917 Ekim Devrimi’nden önce Odesa’da “Ukrainler” diye bir ulus yoktu.
Ekran Görüntüsü – facebook.com
Resimde gösterilen veriler 1892 Odesa nüfus sayımı ile aşağı yukarı karşılaştırılabilir. Sonuçları iki yıl sonra, 1894’te yayımlandı. O dönemde Odesa’da 336 bin kişi yaşıyordu.
Nüfusun dağılımı, ana dil, din ve vatandaşın Rus vatandaşı mı yoksa yabancı mı olduğu gibi birçok parametreye dayanıyordu. “1 Aralık 1892 Odesa Nüfus Sayımı Sonuçları “nda (cilt 1, “Nüfus”) da bir anket vardır ve uyrukla ilgili bir soru yoktur. Ne de olsa 19. yüzyılda kimlik büyük ölçüde dil ve din tarafından belirleniyordu. Nüfus sayımı verileri, şehir halkının 196.443’ünün Rusça, 106.030’unun Yahudi dili ve 13.911’inin Lehçe konuştuğunu göstermektedir.
Ekran Görüntüsü – Odesa’da 1 Aralık 1892 tarihinde yapılan bir günlük nüfus sayımının sonuçları
Nihai istatistiklerde Ukraynaca ve Belarusça Rusçadan ayrılmamıştır. Bu şaşırtıcı değil, çünkü 19. yüzyılda Ukrainler (“Küçük Ruslar” Rus İmparatorluğu’nda Ukraynalıların resmi adıydı), “Büyük Ruslar” ve “Belarusluları” da içeren “Rus” halkının kollarından biri olarak kabul ediliyordu. Rus İmparatorluğu’nda ulusal politikanın nasıl oluşturulduğuna ve Rus ajitasyon ve propagandanın “Rus birliği” anlatısını nasıl oluşturulduğuna dair Harvard’lı tarihçi Sergiy Plohiy’nin “Kaybedilmiş çarlık. 1470’ten günümüze ‘Rus Dünyası’nın Tarihi” adlı kitabına bakınız.
On dokuzuncu yüzyılda Ukrainlerin Odesa’nın sakinleri olduklarına ve “Novorossia” (Yeni Rusya) (Türklerden ve Tatarlardan alınan Karadeniz kıyısı) olarak adlandırılan bölgede yaşadıklarına şüphe yoktur. Bu konuda pek çok kanıt bulunmaktadır.
Odesa’lı bir tarihçi Oleg Gava, Rus İmparatorluğu’nda 1718’de yapılan ilk revizyonun (nüfus sayımı) sonuçlarına göre, “Novorossia” sakinlerinin %85’inin Ukrain olduğunu yazmaktadır. Ukrayna’nın güneyindeki Ukraynalıların oranı sürekli azalsa da, imparatorluğun sonuna kadar Ukrainler tüm bölge nüfusunun %70’inden fazlasını oluşturuyordu.
Rusya İmparatorluğu Genelkurmay Başkanlığı’nda albay olan askeri istatistikçi A. Schmidt’e göre, 1851 yılında Odesa şehir yönetimi de dahil olmak üzere Herson vilayetinde 703 binden fazla “Küçük Rus” (yaklaşık %70), yani Ukrain ve 30 bin “Büyük Rus”, yaklaşık %3, vardı.
Ekran Görüntüsü – istpravda.com.ua
Odesa tarihçisi Oleg Gava, Odesa’yı da içine alan Herson eyaletinde, kuruluşundan (1802) “çarlık döneminin” sonuna (1917) kadar büyük çoğunluğun – toplam nüfusun 3/4’üne kadar – Ukrain olduğunu yazıyor. Bu durum hem Rus İmparatorluğu’ndan Albay A. Schmidt’in verilerinde hem de özellikle 1868 yılı için hazırlanan diğer il raporlarında yansıtılmaktadır.
Ekran GÖrüntüsü – istpravda.com.ua
Rusya İmparatorluğu’nda 1897 yılında genel bir nüfus sayımı yapılmıştır. Verilere göre, Herson ilinde 1.462.039 Ukrain yaşamaktadır ve bu rakam bölgenin toplam nüfusunun %53,5’ini oluşturmaktadır. O dönemde Odesa’da 403.815 kişi yaşıyordu. Ayrıca, nüfus sayımı sırasında Odesa nüfusunun yarısından fazlasını şehirde doğmamış insanlar oluşturuyordu. Odesa’ya Ukrayna’nın diğer illerinden geldiler.
Genel Nüfus Sayımı’na göre, Odesa’da yaşayan 237.425 kişi ana dil olarak Rusça’yı seçmiştir. Nüfus sayımı belgeleri ayrıca bu 237.425 kişinin 198.233’ünün doğrudan Rusça, 37.925’inin Ukraynaca ve 1.267’sinin Belarusça konuştuğunu göstermektedir. Tarihçi Patricia Herlich, Odessa Recollected adlı kitabında Odesa’da nüfusun %5,66’sı tarafından Ukraynaca, %50,78’i tarafından Rusça ve %32,50’si tarafından Yidiş konuşulduğunu tahmin etmektedir.
kran Görüntüsü – demoscope.ru
Ekran Görüntüsü – Rusya İmparatorluğu’nun İlk Genel Nüfus Sayımı 1897
Daha önce de belirttiğimiz gibi, istatistiklerde etnik köken, iletişim dilinin analizi temelinde belirlenmiştir. Bununla birlikte, tarihçi Ivan Pantyukhov “Odesa şehrinin nüfusu” (1885) adlı çalışmasında, 1880’de Odesa’da yaşayan ailelerin soyadlarının üçte birinin -tskyi, -skiy, -iç, -ov, -in ile bitip “küçük rus”, yani Ukraynaca olduğunu hesapladı. Tarihçi Patricia Herlich, muhtemelen diğer etnik grupların temsilcilerinin kendilerini siyasi olarak baskın grupla özdeşleştirmek için Rusça’yı ana dilleri olarak adlandırdıklarına inanmaktadır.
Ukrayna’nın güneydoğusunun, yani sözde “Novorossiya “nın (Yeni Rusya), “Rus dünyasının” bir parçası olduğu söylemi, Kremlin propagandası tarafından Ukrayna’ya yönelik istilacı ve emperyal politikasını meşrulaştırmak için kullanılmaktadır. StopFake daha önce bu tür propaganda anlatılarını “Modern Kremlin Mitolojisi: Rusya Propagandada Tarihi Nasıl Kullanıyor?”
Daha fazla içerik için StopFake web sitesini ve Twitter, Instagram sosyal medya hesaplarımızı takip edebilirsiniz.
