Wszyscy przeciwko Rosji: teorie spiskowe w mediach rosyjskich

Źródło: UE vs Disinfo

W ciągu ostatnich 7 lat obserwujemy w Rasji znaczny wzrost liczby teorii spiskowych. Na podstawie wyników ostatniego badania – odwołania do wielu popularnych teorii spiskowych zaczęły pojawiać się w rosyjskich mediach od 6 do 9 razy częściej niż w 2011 roku. Zdaniem ekspertów jednym z powodów tego zjawiska jest dezinformacja.

Top 10 teorii spiskowych

Badanie zostało przeprowadzone przez gazetę „Wiedomosti” wspólnie z firmą „Medialogia”, która specjalizuje się w monitorowaniu mediów. Przeanalizowano dane 43 tysięcy różnych rosyjskich mediów – w tym kanałów telewizyjnych, stacji radiowych, stron internetowych i mediów drukowanych w okresie od 2011 do 2017 roku. Badanie przypisywało każdej teorii spiskowej ranking według systemu: więcej punktów otrzymywały teorie spiskowe rozpowszechniane przez media z dużą liczbą odbiorców, na przykład federalne stacje telewizyjne, mniej – wzmianki teorii spiskowych w mediach z ograniczoną liczbą odbiorców. Przy tym w ramach badania obliczono całkowitą liczbę wzmianek o każdej teorii spiskowej.

Artykuł opublikowany w gazecie „Wiedomosti” prezentuje 10 najlepszych teorii spiskowych w rosyjskich mediach, których ocena jest wyższa niż innych. Jak pokazują przykłady z naszego materiału, nawet teorie, które nie są związane z linią Kremla, mogą być wprowadzane do strumienia dezinformacji o charakterze politycznym.

1. „Spisek historyków” przeciwko Rosji 

Zorganizowany atak grupy historyków, którzy rzekomo fałszują i zniekształcają historię Rosji, jest z pewnością najpopularniejszą teorią spiskową w mediach. Ta historia, wspomniana 15 730 razy 3,7 razy wyprzedza kolejną popularną koncepcję spiskową. Częstotliwość wzmianek tej teorii wzrosła 9,3 razy od pierwszego kwartału 2011 r. (619 wzmianek) do ostatniego kwartału 2017 r. (5 808 wzmianek). „Wiedomosti” uważają, że ​​powodem jej sukcesu jest jej częste powtarzanie przez czołowych rosyjskich polityków i przedstawicieli opinii publicznej, w tym prezydenta i ministra kultury, który poparł podobne twierdzenia w książce wydanej w 2012 roku. Badanie pokazuje również, że szczyt popularności tej teorii zbiegł się z atakiem na film „Matylda” i sporami związanymi ze stuleciem rewolucji w 1917 roku i zabójstwem rosyjskiej rodziny imperatorskiej.

Stwierdzenie, że w rzeczywistości ludzkość jest kontrolowana przez rząd światowy, jest również znane jako teoria spiskowa „New World Order” („Nowy Porządek Świata”). To stwierdzenie należy do grupy podobnych teorii, łącznie z tą, której celem był George Soros, oraz teorią spiskową o rodzinie Rothschildów. Teoria o tajnym rządzie światowym była wspomniana łącznie 4249 razy, podczas gdy w czwartym kwartale 2017 r. nawiązywano do niej sześć razy częściej (1 365 razy) niż w pierwszym kwartale 2011 r. (224 razy).

3. HIV/AIDS są mitem, ale to tajemnica

Rozprzestrzenianie teorii spiskowych na temat HIV/AIDS należy rozpatrywać w kontekście złożonej sytuacji w Rosji, gdzie HIV stał się poważnym problemem. Teoria zajęła drugie miejsce według wzrostu popularności wśród wszystkich analizowanych przypadków w trakcie badania – w IV kwartale 2017 r. wspomniano o niej 36 razy częściej (2700 razy) niż w I kwartale 2011 r. (75 razy). HIV/AIDS zajmował centralne miejsce w kampanii dezinformacyjnej podczas zimnej wojny, gdy Związek Radziecki próbował rozpowszechnić pogłoskę, że HIV/AIDS był wynikiem eksperymentów USA.

4. Żywność genetycznie modyfikowana jest niebezpieczna, ale to jest tajemnicą

Widzieliśmy, w jaki sposób ta teoria spiskowa została wykorzystana w prokremlowskiej politycznie uwarunkowanej dezinformacji, kiedy w Pierwszym programie telewizyjnym oświadczono, że USA kupują ziemię od Ukrainy, aby zasiać genetycznie zmodyfikowane uprawy, aby w kraju nastąpił głód. Teorię spiskową związaną z GMO wymieniono 9,7 razy częściej w czwartym kwartale 2017 r. (1351 razy) niż w pierwszym kwartale 2011 r. (139 razy).

5. Światem rządzą reptilianie i kosmici, ale to tajemnica

Stwierdzenie o tym, że świat jest kontrolowany przez jaszczuroludzi lub przybyszów z kosmosu pojawia się w badanych mediach 18 102 razy: w IV kwartale 2017 roku było wymienione 8,6 razy częściej (2 270 razy) niż w I kwartale 2011 roku (263). Jak już wspominaliśmy w jednym z poprzednich materiałów o teoriach spiskowych w Rosji, w roku 2013 kandydat na mera Moskwy zasłynęła twierdzeniem, że reptilianie z fikcyjnej planety osiedlili się w górach w południowej Rosji, niszcząc istniejącą na tym terenie starożytną cywilizację słowiańską.

6. Lądowanie USA na księżycu jest mitem

Ta teoria spiskowa bez wątpienia nie zrodziła się w Rosji. Jednak w badanych materiałach wykryto 6608 odniesień do niej z gwałtownym wzrostem popularności – 11,2 razy: 85 wzmianek w I kwartale 2011 r. w porównaniu z 956 wzmiankami w IV kwartale 2017 r. Zgodnie z ogólnym nastawieniem na atakowanie Stanów Zjednoczonych przez prokremlowskie media międzynarodowe, Sputnik zaczął narzucać pomysł, że być może Amerykanie nigdy nie wylądowali na Księżycu.

7. Szczepienia są niezwykle niebezpieczne, ale to tajemnica

Pomimo tego, że sceptycyzm wobec szczepień jest zjawiskiem na skalę światową, zamienia się on w teorię spiskową, gdy twierdzi się, że istnieją pewne negatywne konsekwencje, które są ukrywane przed opinią publiczną lub, na przykład, mówi się, że program szczepień jest w rzeczywistości ukrytym atakiem biologicznym. W czwartym kwartale 2017 r. teorie spiskowe dotyczące szczepień pojawiły się w mediach rosyjskich 6,2 razy częściej niż w pierwszym kwartale 2011 r. Powtarzające się opowieści o tym, że za bieżącymi informacjami kryje się dużo tajemnic zajmują centralne miejsce w prokremlowskiej propagandzie, co jest kolejnym dowodem na powiązanie teorii spiskowych z dezinformacją prokremlowską.

8. „Lobby gejowskie” podrywa moralne fundamenty Rosji

Biorąc pod uwagę ustawowy zakaz „promowania nietradycyjnych stosunków seksualnych”, Rosja nie słynie jako kraj przyjazny dla społeczności LGBT. Teoria spiskowa, według której lobbowanie interesów gejów, którzy tak samo, jak wspomniani „źli” historycy, rzekomo chcą zdestabilizować rosyjskie społeczeństwo, wprowadza wrogość do homoseksualistów na nowy poziom. W IV kwartale 2017 r. takie oświadczenie pojawiło się 12,9 razy częściej niż w I kwartale 2011 r. Oświadczenia o lobbowaniu ze strony gejów było publikowane na łamach propagandowego „Sputnika”, a także głoszone przez REN TV.

9. Ziemia jest płaska

Idea o tym, że ​​Ziemia jest płaska, a nie okrągła, nie jest wystarczająco głupia, by nie zostać częścią dezinformacji kremlowskiej. Na przykład krajową nagrodę rosyjskiej telewizji w kategorii „Najlepszy program edukacyjny” w 2017 roku zdobył autor programu telewizyjnego, który stwierdza, że ​​ziemia jest płaska. Ta teoria spiskowa zyskuje popularność szybciej niż pozostałe top-10 teorii przedstawionych w badaniu: w okresie od I kwartału 2011 r. do IV kwartału 2017 r. wspominano o niej 44,6 razy częściej.

10. Światem rządzą masoni

Teoria spiskowa o masonach jest stara, ale odrodziła się w Rosji stając się w IV kwartale 2017 roku, 5,9 razy bardziej popularna niż w I kwartale 2011 roku. „REN TV”, stacja telewizyjna znana z solidnej mieszanki dezinformacji i teorii spiskowych, należy do rosyjskich mediów, które szerzyły takie pomysły.

Dezinformacja jako motor teorii spiskowych i na odwrót

Jak widać z powyższych przykładów, teorie spiskowe są łatwo osadzane w dezinformacji, zwłaszcza w środowisku, w którym państwo ma wysoki stopień kontroli na wielu poziomach. Nieprawdziwe oświadczenia popierane teoriami spiskowymi, stają się narzędziem kampanii politycznych, których celem jest zamydlić oczy i odwrócić uwagę publiczności.

Jednak teorie spiskowe są przydatne nie tylko w kampaniach dezinformacyjnych. Publiczność, często skonfrontowana z dezinformacją, jest bardziej skłonna wierzyć w teorie spiskowe. Komentując wyniki badania w swoim wywiadzie dla „Wiedomosti” Dmitrij Leontiew, psycholog z Rosyjskiego Narodowego Uniwersytetu Nauk „Wyższa Szkoła Ekonomii”, mówi o gwałtownym wzroście popularności teorii spiskowych w wyniku porządku publicznego, w którym „określenie tego, co jest realne, a co nie, przestaje być istotne”. Według Leontiewa, „teoriom spiskowym sprzyja polityka informacyjna [rosyjskich] mediów, w której prawdziwość informacji odchodzi na drugi plan, w której mieszają się prawdziwe informacje i niczym niepotwierdzone wymysły”.

Źródło: EU vs Disinfo