Miliony na cenzurę i propagandę: jak krymscy dziennikarze wykonują rozkazy władz

Źródło: Wiktoria Wesełowa, dla Krym.Realia

W 2014-2015 latach z Krymu wyparto dziesiątki mediów. W tych, które przeszły pod skrzydło władz rosyjskich, pojawiają się głównie dobre wiadomości o aktualnej sytuacji na półwyspie. Za lojalność dostają solidne dotacje z budżetu i możliwość dostępu do gabinetów władz. Przy tym wiele kłopotliwych tematów – prześladowania polityczne, protesty lokalne i inne – z reguły zostają poza ich zasięgiem, a jeśli już są pokazywane, to w sposób zakłamujący rzeczywistość.

Wyjaśnienie takiej polityki informacyjnej kryje się w prostym fakcie. Właściciele szeregu krymskich mediów mają pewne ustalenia z władzą. Projekt Krym.Realia dotarł do kopii kilku takich umów. Zgodnie z nimi władze płacą mediom za pokazywanie swojej działalności. W zamian za to urzędnicy wymagają pełnej kontroli nad procesem tworzenia produkcji medialnej, łącznie z uzgadnianiem informacji przed publikacją, opracowaniem koncepcji programów i list uczestników, usuwaniem informacji po publikacji lub nadaniu. Czyli chodzi w zasadzie o cenzurę, wprowadzoną pod przykrywką publicznych zamówień treści medialnych.

Spółka telewizyjno-radiowa „Krym”: Miliony od władz i brak zaufania aktywistów

Spółka radiowo-telewizyjna „Krym” jest jednym z krymskich środków przekazu, które otrzymują szczodre dotacje. Spółka prowadzi stacje telewizyjne „Pierwszy Krymski”, „Krym24” i inne projekty medialne. W roku 2014 przeszła pod kontrolę władz rosyjskich i od tego czasu stała się ich główną rozgłośnią telewizyjną na półwyspie. W związku z tym specyfika treści jest zrozumiała. W programach pokazywana jest pozycja urzędników oraz ich partnerów – wybranych społeczników i organizacji pozarządowych.

Według danych „Ministerstwa Polityki Wewnętrznej, Informacji i Łączności” krymskiego „rządu” w pierwszej połowie 2017 roku spółka telewizyjno-radiowa „Krym” dostała z budżetu 213 mln rubli (ponad 12 milionów złotych) na tworzenie i działalność stacji telewizyjnych.

Ogólna wartość kontraktu z „Krymem” podpisanego na ten rok wyniosła 443 mln rubli (25 milionów złotych). Poza tym, w lipcu programy telewizyjne „Pierwszy Krymski” i „Krym24” dostały zamówienia od Krymskiego Uniwersytetu Federalnego im. Wiernadskiego na emisję spotów reklamowych na sumę ponad 1 mln rubli. Te usługi zostały zakupione bez przetargu.

Warto zaznaczyć, że ostatnio treść emitowana przez stacje „Krymu” coraz częściej są przedmiotem dezaprobaty w sieciach społecznościowych, a krymscy aktywiści często wyśmiewają stację poddając w wątpliwość obiektywność przedstawionych informacji. Kierownictwo telewizji na razie nie wypowiada się na temat tych uwag.

„Zleceniodawca ma prawo odwołać pokaz nagrania”

W zadziwiającym tempie realizują zamówienia z rosyjskiego budżetu media z Kerczu – gazeta „Kerczenskij raboczij” i „Spółka telewizyjno-radiowa Krym-wostok” należąca do znanego w mieście dziennikarza, dawnego radnego miejskiego Jurija Szczerby.

W styczniu kontrolowana przez Rosję Rada Miasta Kercz podpisała z redakcją gazety „Kerczenskij raboczij” umowę na informowanie o działalności. Wynagrodzenie powinno wynieść 1,4 mln rubli.

Po miesiącu Rada Miasta ogłosiła jeszcze jeden przetarg na analogiczne usługi o wartości ponad 800 tys. rubli, ale dotyczący telewizji. Zwyciężyła oferta „Spółki telewizyjno-radiowej Krym-wostok” Juria Szczerby.

Według danych Roskomnadzoru (Federalna Służba ds. Nadzoru Łączności, Technologii Informacyjnych i Masowych Komunikacji), telewizja otrzymała licencję w roku 2015 i jest emitowana przez krymskie sieci kablowe.

Zgodnie z postanowieniami umowy, telewizja powinna nadawać materiały wideo o działalności kontrolowanej przez Kreml Rady Miasta Kercz nie wcześniej niż o 18:00 i nie później niż o 21:00, a także powtarzać je w kolejnym dniu od 9:00 do 12:00.

W ramach umowy, kopia której jest w posiadaniu Krym.Realia, telewizja ma obowiązek tworzyć wiadomości o pracy urzędników, udostępniać do 20 minut czasu antenowego na wywiady z merem na żądanie Rady Miasta, a także uzgadniać tematy i zawartość programów informacyjnych z urzędnikami.

„Zleceniodawca określa uczestników materiałów informacyjnych, programów telewizyjnych, zatwierdza scenariusz i zgodnie z nim zamawia materiały informacyjne. Zleceniodawca ma prawo do wglądu w zmontowane materiały wideo i nagrane programy przed ich nadawaniem. W przypadku, jeśli materiał informacyjny nie spełnia wymagań zleceniodawcy, ostatni ma prawo żądać zmian lub odwołać nadawanie materiału w telewizji. W przypadku nienależytego materiału informacyjnego wykonawca ma obowiązek odwołać jego nadawanie, usunąć wady i bez dodatkowego wynagrodzenia zrealizować emisję poprawionego materiału nie później niż w kolejnej edycji” – taki jest tekst umowy.

Przy tym ani telewizja, ani „Kerczenskij raboczij” nie podają swoim widzom i czytelnikom żadnych informacji o tym, że uzgodnione z urzędnikami informacje są nadawane w ramach komercyjnej działalności redakcji i Rady Miasta. Są one częścią ogółu przedstawianych w mediach informacji.

Telewizja i gazety nie po raz pierwszy dostają opłacone z budżetu zamówienia na takich warunkach. W ubiegłym roku „Kerczenskij raboczij” dwa razy dostawał zlecenie na informowanie o działalności kerczeńskiej Rady Miasta na sumę 3,5 mln rubli, a spółka telewizyjno-radiowa „Krym-wostok” zarobiła na takich usługach 1 mln rubli.

„Teksty wiadomości są uzgadniane”

Na drugim miejscu wśród wykonawców zleceń od władzy jest „Krymska spółka informacyjna” (Krymskaja Informacyonnaja kompania”). Jest ona „stałym partnerem” kontrolowanej przez Rosję administracji Symferopola.

W lutym i maju firma otrzymała 1,1 mln rubli za informowanie o działalności administracji.

Właścicielem „Krymskiej spółki informacyjnej, jak informowano wcześniej, jest dziennikarz z Krymu Maksim Nikolajenko, który w tym roku walczył o stanowisko przewodniczącego administracji Symferopola. Do niego należy także agencja informacyjna „Kryminform” i radio „Komsomolskaja prawda. Krym” (działa w Sewastopolu).

W wykonanie zlecenia administracji Symferopola zaangażowany jest „Kryminform”. Zgodnie z umową, właściciel agencji informacyjnej ma obowiązek umieszczać na stronie materiały informacyjne „w liczbie co najmniej siedmiu tygodniowo”. Ogólna liczba opublikowanych wiadomości i materiałów informacyjno-analitycznych powinna wynosić nie mniej niż 450 w okresie obowiązywania umowy – do 10 grudnia 2017 roku – napisano w dokumencie.

Żądaniem rosyjskiej administracji Symferopola jest także uzgadnianie wszystkich tekstów w ramach zlecenia powierzonego agencji informacyjnej. „Teksty wiadomości podlegają uzgodnieniu ze zleceniodawcą w formie pisemnej lub ustnej, a w razie potrzeby – zmianom z uwzględnieniem jego uwag” – napisano w umowie, podpisanej przez szefa aparatu administracji Symferopola Galinę Aleksandrową.

„Krymska spółka informacyjna” wygrała analogiczny przetarg o wartości 1 mln rubli w maju, ponownie dając zgodę na zatwierdzanie tekstów przez urzędników. Tym razem oferta spółki była jedyna.

Projekt Krym.Realia szczegółowo zapoznał się ze stroną „Kryminformu” za ostatni okres, ale nie znalazł żadnym uwag świadczących o tym, że pewne publikacje zostały uzgodnione z administracją Symferopola w ramach umowy. Te wiadomości, tak samo jak w przypadku mediów Jurija Szczerby, pojawiają się wśród pozostałych publikacji i nie są w żaden sposób oznakowane. Agencja pozycjonuje siebie jako niezależna i obiektywna.

Kolejne 598 tys. rubli „Krymska spółka informacyjna” dostała w ubiegłym roku za informowanie o działalności kontrolowanej przez Rosję administracji Jałty na analogicznych zasadach uzgadniania materiałów przed publikacją.

„Za materiały, które nie zostały zatwierdzone przez zleceniodawcę, wynagrodzenie nie przysługuje”

W ubiegłym roku o działalności urzędników z Jałty informowała spółka „Ideał-serwis”. W sierpniu ubiegłego roku firma dostała zlecenie na sumę 42 tys. rubli.

Według danych rosyjskiego rejestru osób prawnych firma należy do mieszkańca Jałty Olega Meszczeriakowa, redaktora naczelnego gazety „Jałta kulturalna i komercyjna”.

Postanowienia umowy również zobowiązują właściciela gazety do uzgadniania z Radą Miasta wszelkich materiałów informacyjnych publikowanych na jej stronach. „Przygotowanie i publikacja w gazecie materiałów informacyjnych jest realizowana w miarę potrzeb zleceniodawcy zgodnie z zamówieniem. Materiałem informacyjnym zleceniodawcy jest materiał przesłany w postaci drukowanej lub elektronicznej i uzgodniony z rzecznikiem ds. współpracy z komitetami stałymi i mediami Wydziału Organizacyjnego Rady Miasta Jałta. Za materiały, które nie zostały zatwierdzone przez zleceniodawcę, wykonawcy nie przysługuje wynagrodzenie” – zaznaczono w umowie.

Zgodnie z umową, wykonawca ma obowiązek przygotowywać i publikować informacje o działalności Rady Miasta Jałta, radnych, komisji tymczasowych i grup roboczych, „łącznie z informacjami o znaczeniu społecznym i komentarzach do nich, aktami normatywnymi i uchwałami, ogłoszeniami, wyjaśnieniami oraz pozdrowieniami od Rady Miasta”.

Źródło: Wiktoria Wesełowa, dla Krym.Realia