‘Anti-Bellingcat’-bloggers hebben banden met Russische ultra-nationalisten en de regering, schrijft Digital Forensics Research Lab for Medium.
De Kremlin-media zijn in de ban van een rapport van een groep Russische bloggers die zichzelf ‘anti-Bellingcat’ noemt en die beweert dat ze een aantal van de belangrijkste bevindingen van het Britse onderzoekerscollectief in de MH17-zaak heeft weerlegd.
Bellingcat is een van de meest vooraanstaande groepen onderzoeksjournalisten geweest inzake de ramp met Malaysian Airlines vlucht MH17. De groep heeft open-sourceafbeeldingen gepubliceerd die het wapen dat de crash veroorzaakte identificeren als een BUK-M1-raketlanceerder, geleverd door het Russische leger. Bellingcat ligt geregeld onder vuur van mensen en media die banden hebben met het Kremlin.
Bellingcat werkte nauw samen met het Joint Investigation Team (JIT), het internationale comité dat onder leiding van Nederland werkt aan de strafzaak tegen de daders van de MH17-crash. Op 28 september presenteerde het JIT zijn voorlopige resultaten van het strafrechtelijk onderzoek naar de aanslag. Het rapport van de Russische bloggers leek getimed te zijn om de geloofwaardigheid van Bellingcat te ondermijnen alsmede diens onderzoeksmethoden vóór de presentatie van het JIT-rapport.
De identiteit van de auteurs van het laatste blog – zoals de tabloid Komsomolskaja Pravada die onthulde – roept echter vragen op over hun eigen geloofwaardigheid. Volgens de krant is de hoofdexpert van de verzonnen ‘anti-Bellingcat’-groep Michail Malysjevski, een adviseur bij Almaz-Antaj, een van Ruslands grootste wapenfabrikanten en leverancier van de BUK-raket.
Malysjevski wordt ook genoemd als auteur van een afzonderlijk document, gelekt naar de liberale krant Novaja Gazeta, dat de conclusies van Bellingcat aanvalt en die van de Nederlandse Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV), dat vorig jaar oktober het eerste, technische rapport (‘Wat heeft MH17 neergehaald?’) presenteerde. Ofschoon je kunt aannemen dat Malysjevski expertkennis heeft, is hij nauwelijks afhankelijk te noemen. Almaz-Antej is een staatsbedrijf, opgezet in opdracht van de Russische president Vladimir Poetin in 2002; de eerste voorzitter van de Raad van Bestuur was Poetins bondgenoot Viktor Ivanov.
De huidige voorzitter is Sergej Tsjemevoz, tevens directeur van de staatstechnologiecorporatie ‘Rostech’. Malysjevski is derhalve verantwoording schuldig aan een commandoketen die rechtstreeks naar het Kremlin leidt.
Zijn co-auteur is nog bedenkelijker. Dat is Joeri Kotjonok, door KP geïdentificeerd als de hoofdredacteur van website segonida.ru, die het document van de bloggers publiceerde. De site zelf is sterk pro-Kremlin en nationalistisch. Naar eigen zeggen is segodnia.ru op 6 december 2010 geregistreerd bij de Russische telecomwaakhond Roskanmadzor.
Een zoektocht naar het ID-nummer in het Roskomnadzor-register bevestigt dat er twee licentiehouders zijn: Joeri Petrovitsj Kotjonok en het ROSINFONET-agentschap:
Rosinfonet is het overkoepelende bedrijf van een website met dezelfde naam. Eveneens een sterk nationalistisch getinte internetpublicatie, die lof voor Poetin combineert met aanvallen op Oekraïne, de Verenigde Staten, NAVO en andere mikpunten van haat van het Russische nationalisme. Nasporing van het Roskomnadzor-register leert dat Rosinfonet minder dan twee maanden na segodnia.ru is geregistreerd. Het is treffend dat Rosinfonet ervoor heeft gekozen zo kort na elkaar twee radicaal nationalistische media te lanceren.
Kotjonoks achtergrond is nog opvallender. Hij is het hoofd van de persafdeling van het Russische Instituut voor Strategische Studies (RISS), dat Poetin liet opzetten als een regeringsdenktank. Volgens de New York Times is het RISS verbonden met de Russische buitenlandse inlichtingendienst.
Maar Kotjonok is niet een gemiddelde medewerker van een denktank: zijn voornaamste rol is die van propagandist voor de separatisten in Oekraïne (in de Europese Unie staat hij te boek als een verspreider van desinformatie). Zijn serie videoblogs uit de Donbas toont hem terwijl hij leiders en commandanten als Strelkov, Motorola, Ler en Botsman interviewt, die hij voorstelt als ‘mensen die Novorossia verdedigen met het geweer in de hand’.
Het gaat hier dus niet om een gerenommeerde journalist die aan beide kanten van het front bericht. Zijn videoblogs, geplaatst door segodnia.ru, tonen Kotjonok in een T-shirt van de afvallige Volksrepubliek Donetsk, en laten geen twijfel bestaan over zijn loyaliteit.
Een andere video van Kotjonok, geplaatst op 6 september op Vkontakte – de Russische variant van Facebook – , toont hem staande voor een vlag van de separatisten, terwijl hij de Oekraïense president Petro Porosjenko beschuldigt van onder meer alcoholisme en ‘genocide’ op de mensen in Donbas.
Met andere woorden, Kotjonok heeft aantoonbaar persoonlijke banden met en spreekt ter verdediging van de separatistische leiders wier troepen in de Donbas actief waren op het moment dat de MH17 werd neergeschoten. Hij kan dus nauwelijks worden gezien als een onafhankelijke analist.
Daarnaast staat Kotjonok bekend als auteur van de harde lijn van de nationalistisch-orthodoxe website rusprav.tv. Daarop staat een foto van hem in een T-shirt met de afbeelding van de Syrische president Bashar al-Assad. In een interview dat hij op 21 januari 2015 gaf, gaf hij een reeks pro-separatistische statements af, die Kiev beschuldigen van het schenden van het toen lopende bestand (op een moment dat reguliere Russische legereenheden al op weg waren naar het front) en het gooien van fosforbommen op burgers. Hij noemt de Oekraïense kant daarbij ‘beulen’ en ‘fascisten’.
Rusprav.tv is evenwel niet Kotjonoks enige extreem-nationalistische verbintenis. Hij is een voormalige presentator van Den TV, een andere ultranationalistische zender die het levenslicht zag aan het eind van 2011 als een direct en expliciet instrument tegen de anticorruptiedemonstraties die aan het eind van dat jaar in Rusland plaatsvonden (Roskomnadzor registreerde Den TV pas in 2014).
Het portret dat Den (‘dag’) van zichzelf geeft, biedt tevens een inkijkje in de inhoud van de programma’s: ‘De Russische natie, die de rol op zich neemt om te regeren en te bouwen, zal openlijk samenwerken met andere naties om een verenigd keizerrijksproject te bouwen… Rusland zal een religieus land blijven, het Derde Rome van alle Orthodoxe gelovigen.’
Den is opgericht door Aleksandr Prochanov, die ook de hoofdredacteur is van het extreemrechtse en door samenzweringstheorieën gedreven weekblad Zavtra (‘morgen’). Zavtra herhaalt op zijn websitekanaal (‘Zavtra Live’) systematisch interviews met en beelden van Kotjonok, die eerder op Den TV en segodnia.tv verschenen.
Recente artikelen in het weekblad gingen over Nederland waar zogenaamd orgaandonatie wordt verplicht gesteld, ze suggereren dat Hillary Clinton een ver gevorderde en agressieve vorm van multiple sclerose heeft en presenteert koppen als: ‘Wie houdt er niet van het standbeeld van Stalin in Soergoet?’
Joeri Kotenok, de voornaamste auteur van de aanvallen op Bellingcat, heeft door zijn positie in het RISS banden met de machtsstructuren van het Kremlin; hij is een vooraanstaand verdediger van de separatisten in Oekraïne; hij heeft banden met extreemrechts, ultraorthodox en Russische bewegingen die geloven in allerhande samenzweringen.
Het is bijna niet mogelijk een combinatie voor te stellen die hem een nog minder geloofwaardige commentator zou maken inzake de MH17-tragedie, of kwesties van onbevooroordeelde berichtgeving.
Door Digital Forensics Research Lab, voor Medium
