Politiek verslaggevers laten zien dat fact-checken niet alleen voor fact-checkers is, schrijft Bill Adair voor Poynter.
Nadat Donald Trump vorige week herhaaldelijk verklaarde dat president Obama en Hillary Clinton “ISIS [hebben] opgericht”, noemde een nieuwsbericht van Associated Press de uitspraak “overduidelijk onwaar”. De eerste paragraaf van een artikel in The Guardian noemde het “een onjuiste bewering”. Op NBC News kreeg een item van correspondent Hallie Jackson de kop “TRUMP BEWEERT TEN ONRECHTE DAT OBAMA ISIS HEEFT OPGERICHT.”
Maar ondanks deze bemoedigende vooruitgang zijn er te veel nieuwsorganisaties die nog steeds beweringen van de kandidaten herhalen zonder daarbij op te merken dat ze onjuist zijn. Sommige media, waaronder The New York Times, publiceerden verhalen waarin niet werd vermeld dat Trumps bewering niet waar was. Zo lette ABC News niet op de fout en een bericht in de Zuid-Florida Sun-Sentinel deed dat evenmin.
Wereldwijd neemt fact-checking een enorme vlucht. Meer dan 100 mediakanalen controleren nu de verklaringen van politici, wat een stijging is van meer dan 50 procent in het afgelopen jaar. Fact-checkers posten hun berichten sneller dan ooit, vaak binnen een paar minuten nadat een politicus iets beweert. CNN gebruikt zelfs de Chyron-koppen onderin beeld voor terloopse fact-checking.
In het afgelopen decennium hebben vooral toegewijde fact-checkers zoals FactCheck.org, The Washington Post Fact-Checker en PolitiFact deze journalistiek bedreven. Maar de laatste tijd is er een veelbelovende groei te zien in alledaagse nieuwsberichten waarbij in een of twee zinnen aangegeven wordt wanneer een verklaring onjuistheden bevat.
Dat is een belangrijke ontwikkeling.
Alle nieuwsorganisaties moeten onwaarheden benoemen in de dagelijks berichtgeving over toespraken, campagnes en politieke debatten. Wijzen op de nauwkeurigheid van een politieke bewering moet net zo standaard zijn als het noemen van iemands geboortestad of partijtoetreding.
Redacteurs en nieuwsregisseurs hebben van oudsher een voorzichtige aanpak bij het verslaan van politiek nieuws; de verificatie lieten ze over aan de fact-checkers. Ze namen genoegen met standaard deskundigen, maar het hardere werk van het verifiëren van beweringen schoven ze voor zich uit – als ze het al deden.
Maar tegenwoordig is fact-checking voor journalisten gemakkelijker dan ooit. Veel beweringen kunnen met enkel kort onderzoek worden bevestigd of ontkracht. Als journalisten niet genoeg tijd hebben, kunnen ze gebruik maken van het werk van onafhankelijke fact-checkers zoals FactCheck.org of Politifact.
Jacksons bijdrage op NBC toont aan dat fact-checking een naadloos onderdeel van een politiek nieuwsbericht kan zijn. Hoewel haar netwerk samenwerkt met Politifact, waar ik redacteur ben, was dit een geval van een verslaggever die op haar eigen gezag de leugen uitriep. Zoals ze zei in een voice-over: “De oprichter van ISIS is deze man, Abu Musab al-Zarqawi, en niet president Obama.”
Natuurlijk zijn er momenten waarop dit soort ontkrachting niet mogelijk is. Veel beweringen zijn niet onderzocht door fact-checkers en de formulering kan variëren. Bovendien zorgt de druk van de deadline er soms voor dat er simpelweg geen tijd is om een bewering te controleren. Maar met zo veel fact-checkers die zo veel verschillende beweringen onderzoeken, is er een enorm archief om uit te putten.
Lucas Graves, hoogleraar journalistiek aan de Universiteit van Wisconsin en auteur van “Beslissen wat waar is: De opkomst van politieke fact-checking in de Amerikaanse journalistiek,” zegt dat het onmiddellijk controleren van beweringen lucratief is. Doe je er niets mee, dan kunnen onwaarheden gaan sudderen en groeien.
“Het is moeilijk om een leugen te verjagen zodra het greep op je heeft genomen”, zegt Graves. “Als je de bewering kan ontkrachten op het moment dat het wordt uitgesproken, is dat veel beter.”
Dat zet ook druk op politici om onware beweringen niet te herhalen, zegt Graves.
Het fact-checken van berichtgeving is de beste manier om een leugen te onderscheppen op de plaats van de misdaad. En het is precies het soort berichtgevingen dat de dagelijkse journalistiek waardevoller maakt. Het geeft politici nog steeds de kans hun zegje te doen, en tegelijkertijd geeft het lezers en kijkers de context die ze nodig hebben om deze verklaringen op waarde te schatten.
Sommige nieuwsconsumenten kunnen deze bevindingen afwijzen en journalisten beschuldigen van partijdigheid. Maar als journalisten niet bereid zijn om de kiezers de feiten te geven, wie dan wel?
Door Bill Adair, Poynter
Bill Adair is de Knight Professor voor de Praktijk van de Journalistiek en de Openbare Orde aan de Duke University en de oprichter van Politifact. De fact-checking site is eigendom van de Tampa Bay Times, dat eigendom is van Poynter.
