Vandaag adviseert de invloedrijke Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) premier Mark Rutte en de Tweede Kamer om het Oekraïneverdrag onder voorwaarden alsnog te ratificeren. Het ligt in de lijn der verwachting dat Rutte dat AIV-advies wil overnemen, schrijft Natalie Righton in de Volkskrant.
Het advies is het startschot van een 14-daagse eindsprint in het tot nu toe felle Oekraïnedebat. Over precies één week, op donderdag 15 december, probeert Rutte op de Europese top in Brussel een deal te sluiten zodat het verdrag kan doorgaan. Volgens hem is dat in het ‘landsbelang’.
Kort na de top, vermoedelijk op dinsdag 20 december, kruist Rutte nogmaals de degens met een diep verdeelde Tweede Kamer. De nog twijfelende partijen, zoals D66 en CDA, moeten dan kleur bekennen. Dat is nog niet gebeurd sinds 2,5 miljoen Nederlanders in april tegen het Oekraïneverdrag stemden.
De AIV adviseert Rutte en de Kamer om tegen de wens van de meerderheid van de stemmers in te handelen. ‘Als Nederland het verdrag verwerpt, dan wordt dit door de Russische president Poetin gezien als zwakte van Europa en dat kan hem aanmoedigen om de destabilisatie van Oekraïne te intensiveren’, zegt AIV-voorzitter Jaap de Hoop Scheffer in een gesprek met de Volkskrant over de reden van zijn advies. Hij doet een beroep op de solidariteit van Nederlanders met Oekraïne. De verkiezing van Trump als nieuwe president van de VS maakt het volgens De Hoop Scheffer nog urgenter dat Europa zelf voor stabiliteit in de regio gaat zorgen en dus Oekraïne steunt.
De AIV wordt in Den Haag gezien als machtig adviesorgaan, mede omdat het kabinet wettelijk verplicht is te reageren op adviezen van de AIV. Soms hebben kabinet en Kamer kritiek op een AIV-advies, maar het wordt slechts zelden helemaal niet overgenomen. In dit geval zal Rutte blij zijn met het advies omdat het overeenkomt met zijn eigen standpunt. Eerder zei de premier dat het Oekraïneverdrag nodig is om ‘dreiging van Rusland’ het hoofd te bieden.
Rutte vertaalt de nee-stem om die reden tot nu niet in een verwerping van het verdrag. ‘Dit is een regelrechte schoffering van de kiezer. Nee is nee. Voer dat uit!’, hield SP’er Jasper van Dijk de premier voor tijdens het laatste Kamerdebat hierover. Harm Beertema van de PVV: ‘Het verdrag moet van tafel. Beschadig onze parlementaire democratie niet verder. Toon u eindelijk een leider van dit land.’ Louis Bontes van VNL diende een motie van wantrouwen in.
De AIV erkent dat de meerderheid van de stemmers ‘nee’ heeft gezegd tegen het referendum, maar benadrukt dat het om een raadgevend referendum ging.
Zowel D66 als het CDA willen pas zeggen of ze het verdrag steunen of verwerpen als Rutte terug is uit Brussel. Daar probeert de premier een juridisch bindende verklaring te krijgen van de 27 andere EU-leiders dat het Oekraïneverdrag geen opmaat is voor een EU-lidmaatschap, militaire samenwerking of een extra zak met geld. Mocht dat lukken, dan is steun van D66 en CDA een optie, maar allerminst zeker.
De vraag is of Rutte na 20 december in de Eerste Kamer evenmin steun krijgt van het CDA. Zonder die senaatsfractie onder leiding van Elco Brinkman staat de premier met lege handen.
Ingewijden suggereren dat Rutte de strijd op de spits kan drijven door zijn politieke lot aan het Oekraïneverdrag te verbinden. Als de Kamer niet wil ratificeren, kan hij dreigen met opstappen. Wettelijk gezien moeten er dan na tien weken nieuwe Tweede Kamerverkiezingen worden georganiseerd, dus rond de datum van 15 maart waarop Nederland toch al van plan was om naar de stembus te gaan. Rutte kan het Oekraïneverdrag ook laten vallen, zeggen andere ingewijden, aangezien de meerderheid van zijn VVD-achterban tegen het verdrag stemde.
Door Natalie Righton in de Volkskrant
