De pogingen van Rusland tot verspreiding van desinformatie in andere landen als deel van een ‘hybride’ oorlog tegen het Westen, doen ons soms vergeten dat de medianetwerken er binnen Rusland werkelijk toe doen. Zelfs als je bedenkt dat de media in Rusland zelf slechts op de Russischsprekende bevolking zijn gericht, vertellen de verhalen over en de manier van afbeelden van de internationale gemeenschap ons veel over de Russische buitenlandpolitiek, schrijven František Vrabel, Jakub Janda en Veronika Víchová voor de Atlantic Council.
Het ontleden van de rol die Europese politici spelen in de Russische media kan ons helpen begrijpen wie de grootste invloed op Rusland heeft, wat ervoor nodig is om terecht te komen in nieuwsartikelen en wie Russen als de werkelijke vertegenwoordigers zien van de Europese politiek, die omgaan met de Russische president Vladimir Poetin waardig zijn.
Het volgende onderzoek, waarin 59 miljoen Russischtalige artikelen zijn geanalyseerd uit meer dan tweeduizend publicaties tussen januari 2014 en mei 2016, heeft precies dat geprobeerd vast te stellen. Dit zijn de belangrijkste uitkomsten:
- Gekozen staatshoofden krijgen de aandacht; organisaties een stuk minder.
De leiders van de grootste Europese staten, de Duitse kanselier Angela Merkel, de Franse president François Hollande en de Britse ex-premier David Cameron, worden in de Russische media aanzienlijk meer vermeld dan welke vertegenwoordiger van Europese internationale organisaties dan ook. Wil je serieus worden genomen in Rusland, dan helpt het waarschijnlijk nauwelijks om een hoge positie binnen de EU of de NATO te bekleden.
Binnen de EU scoort de Hoge Afgevaardigde voor Buitenlandse Zaken en Veiligheid Federica Mogherini het best als het gaat om vermeldingen in de Russische media. Ze overstijgt zowel Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese commissie en Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad.
Echter, hoewel de leiders van de Europese instituten goed afgestemde agenda’s lijken te hebben, zijn die – wanneer ze de Russischtalige media te woord staan – vreemd genoeg vooral geconcentreerd op Oekraïne en de crisis daar. De staatshoofden lijken in de Russische media een veel breder scala aan onderwerpen te behappen.
- Tenzij je Angela Merkel bent, denk tweemaal na voordat je Rusland bekritiseert.
Merkel kan robuust zijn ten aanzien van Russisch gedrag, maar niettemin kan niemand concurreren met de Duitse kanselier als het gaat om verwijzingen in de Russischtalige media. Ze is de zichtbaarste Europese vertegenwoordiger, die vaak wordt genoemd in verband met de oorlog in Oekraïne, de Russische president Vladimir Poetin en extreemrechtse bewegingen. Hollande krijgt nauwelijks de helft van de aandacht.
Maar wie wordt er op een positieve manier afgeschilderd? De resultaten zijn voorspelbaar.
De favorieten van de Russische media lijken de Italiaanse premier Matteo Renzi en de Tsjechische president Miloš Zeman. Hij is, samen met de Slovaakse premier Robert Fico en de Hongaarse president Viktor Orbán – allemaal medestanders van de Kremlinlijn en criticasters van de sancties – sterk oververtegenwoordigd in de Russische media in verhouding tot de grootte van hun bevolkingen.
- Zorg ervoor dat je Rusland bezoekt, terwijl je de VS op afstand houdt.
Toen de vijf uur durende onderhandelingen tussen Poetin, Merkel en Hollande over het lot van Oekraïne in februari 2015 in Moskou plaatsvonden, gaven ze een topaantal vermeldingen van Europese politici in Russische media. Zeman, die hoofdzakelijk Russische standpunten in het Tsjechisch verwoordt en ze in zijn maatschappij aanmoedigt, bereikte het hoogste aantal vermeldingen toen hij meldde dat de Amerikaanse ambassadeur in Praag, Andrew Schapiro, de deuren van zijn residentie had gesloten voor Zeman. Dat gebeurde nadat de ambassadeur had geprobeerd de Tsjechische president te ontmoedigen naar Moskou te gaan. Staatsbezoeken worden in Rusland erg serieus genomen en het is lastig te zeggen of politici een uitnodiging krijgen van Moskou, omdat de Russische media hen al hoog hebben zitten, of omgekeerd.
Het belangrijkste hier is dat het belang van zulke bezoeken niet kan worden onderschat, omdat de Russische media zo hun eigen methoden hebben hun voordeel te halen bij zulke gebeurtenissen.
De resultaten schijnen een licht op belangrijke, Russische werkelijkheden die Westerse politici niet zouden moeten negeren. Zij zouden moeten weten hoe de Russische propaganda hen afschildert om te begrijpen hoe die propaganda in Rusland hun meningen ontvangt. Hun acties ten aanzien van Rusland kunnen onvoorziene gevolgen hebben. Elk bezoek aan Rusland of aandacht tijdens een evenement dat door Rusland wordt georganiseerd, wordt vaak uitgelegd als een legitimatie van de buitenlandpolitiek van Poetin. Dit gebeurde bijvoorbeeld toen Juncker in juni 2016 in Moskou was, of eigenlijk altijd wanneer Westerse leiders door het Kremlin worden ontvangen.
De volledige analyse kan hier bekeken worden.
Door František Vrabel, Jakub Janda, en Veronika Víchová, voor Atlantic Council.
František Vrabel is CEO van Semantic Visions, een risicoanalysebedrijf. Jakub Janda is hoofd van het Kremlin Watch program en vicedirecteur van European Values, een denktank. Veronika Víchová is auteur bij European Values.
