De Oekraïense journalist Oleksandr Piddubny laat je stap voor stap zien hoe je snel en gemakkelijk kunt controleren of de informatie die je op internet vindt juist is. Hier bespreekt hij een aantal beschikbare middelen die je daarvoor kunt gebruiken.
Casus №1
Op 14 juli 2014 plaatste de Oekraïense blogger Denys Kazanskyi enkele foto’s op zijn Facebookpagina. Hij schreef erbij dat een “tank” (het was eigenlijk een pantserhouwitser maar dat doet er in deze context niet toe) was omgevallen die op weg was naar de Oekraïense grens.
Op het moment van schrijven was de foto 714 geliket en 124 gedeeld. Na Denys Kazanskyi’s Facebookbericht werden deze foto’s volwaardig nieuws over de Russische opstelling van de strijdkrachten tot aan de Oekraïense grens.
Bijvoorbeeld: gerespecteerde media zoals Dzerkalo Tyzhnia meldden het nieuws “Een tank op weg naar de Oekraïense grens is omgevallen in Rusland”. Zoals te zien is in onderstaande schermafbeelding wordt er gerefereerd aan de Oekraïense tv-zender ICTV, die op hun beurt verwijzen naar “getuigen van het verkeersongeluk”.
Toen Denys Kazanskyi zijn bericht plaatste, vond ik de foto’s meteen verdacht. Vanwege de kwaliteit van beide foto’s was het overduidelijk dat ze gemaakt waren met verschillende camera’s (of smartphones). En dus besloot ik om de herkomst van de foto’s te onderzoeken.
Ik ben begonnen met zoeken op foto’s. Het algoritme is eenvoudig: download de foto en haal het door Google Images.
Op die manier kwam ik erachter dat de foto van de “Russische tank”, naar verluidt omgevallen op 12 juni 2014 in Oekraïne, eigenlijk een bewerkte foto is van een tank die op 16 augustus 2008 omgevallen is in Georgië.
Laten we teruggaan naar onze pantserhouwitser. Als we zoeken op foto krijgen we een groot aantal verwijzingen, waaronder die naar pagina’s van het Russische sociale netwerk Vkontakte. Deze foto’s zijn daar trouwens voor het eerst gepost.
Op Vkontakte stond dat de pantserhouwitser was omgevallen “in Tomarovka toen militair materieel werd vervoerd naar het terrein van Prokhorovskoe”. Nu is het de beurt aan de volgende dienst van Google: Google Maps. We weten dat – volgens Kazanskyi – het ongeluk gebeurde in de regio Belgorod en dat – volgens Vkontakte – de stad Tomarovka heet. Dus moeten we Tomarovka invoeren op Google Maps en uitzoeken of deze stad in de regio Belgorod ligt.
We laten de kaart even rusten en gaan terug naar de foto’s. We moeten de plek van het ongeluk vinden en uitzoeken of het militaire voertuig daadwerkelijk richting Oekraïne reed. Hier moeten we ons richten op de details, maar dat is echt niet zo ingewikkeld.
Op de eerste foto is in de verte een stad zichtbaar (laten we ervan uitgaan dat dit Tomarovka is). We kunnen ook een schoorsteen van een of andere fabriek zien en daarachter een groot groen gebied. Dat geeft ons een referentiepunt en een richting, waarmee we kunnen beginnen. Kijk dan nog eens goed. Afgaande op de kromming in de weg kunnen we aannemen dat het een afslag is. Kijk dan eens goed naar de lantarenpaal naast het verkeersbord. Die heeft een ongewone vorm en dat kan ook een aanwijzing zijn. Laten we nu de borden onderzoeken: een omgekeerde driehoek met een rond bord. Als je regelmatig autorijdt is het makkelijk om deze borden te lezen. Een omgekeerde driehoek betekent dat je voorrang moet verlenen. In combinatie met een rond bord eronder betekent dat doorgaans dat er een rotonde is.
Bovendien zijn er doorgaans geen stoepraden langs dit soort wegen, want een auto moet bij een ongeval kunnen uitwijken (anders is het erg gevaarlijk).
De wegmarkering is een onderbroken streep; de strepen zijn kort en zitten dicht op elkaar. Dat betekent dat er twee rijwegen in één richting gaan. En kijk eens goed naar het gebied. Dat is dun beplant met een veld erachter.
Op bovenstaande foto zien we ook een bocht, een stoeprand en een paar nieuwe dingen zoals bomen en een bord “verboden te parkeren” (met daaronder de exacte afstand waarvoor het verbod geldt: 300 meter). Laten we deze details onthouden, teruggaan naar de kaart en een rotonde in de buurt van Tomarovka zoeken.
We hebben slechts één rotonde kunnen vinden op de vijf wegen die vanuit Tomorovka komen en geasfalteerd zijn. Ik heb het hierboven rood gemarkeerd. Het ligt ten oosten van de stad. Klik met de rechtermuisknop op de rotonde en kies uit het menu “Wat is hier”. Er is een klein tekentje met de optie “street view” (ik heb het hieronder ook rood gemarkeerd).
Klik op “street view” en ga verder met de virtuele weergave van het terrein. Volgens deze weergave is dit deel van de weg gerepareerd en er zijn geen stoepranden, verkeersborden, etc. Maar geef niet op. We kunnen zien dat de rotonde wordt aangelegd. De beelden van Google zijn dus wat verouderd en sommige dingen kunnen inmiddels veranderd zijn. Laten we nu “rondlopen” en eens goed rondkijken. Het blijkt dat de lantarenpalen dezelfde zijn als op de foto met het ongeluk met de pantserhouwitser. We zijn op de goede weg. Laten we nu kijken naar Tomorovka vanaf dit gebied met werkzaamheden.
Als je de foto vergroot zal je een soortgelijk plaatje zien: een schoorsteen (ook al is die overgeschilderd) en een groot groen gebied op de achtergrond. We komen dichterbij. Laten we ons even omdraaien. En – bingo – we zijn er.
We kunnen het verkeersbord met “verboden te parkeren” zien met de aangegeven afstand van 300 meter voor het verbod. Als je naar de bomen kijkt zie je de plaats waar het ongeluk met de Russische pantserhouwitser plaatsvond.
Afgaande op de richting van de beweging van de pantserhouwitser kunnen we zien dat hij ten oosten van Tomarovka rijdt.
Er zijn geen redenen om aan te nemen dat de pantserhouwitser richting de Oekraïense grens reed.
UPDATE
Mij is verteld dat de oostelijke richting van de pantserhouwitser te betwijfelen valt. Dus ik zal het uitleggen met een meer gedetailleerd schema:
De veronderstellingen dat de pantserhouwitser zwenkte en begon te rollen zijn belachelijk. Dit is geen blikje, het weegt meer 43 ton (en het asfalt zal er dan ook anders uitzien). Dit rampspoedige voertuig reed voorop en viel daar op deze manier (met de achterkant richting Tomarovka). Hier is nog een fotobewijs van de fotozoektocht.
Casus №2
Op 15 juli 2014 publiceerde het informatie-agentschap Liga het nieuwsbericht “Tanks en drie Gvozdika pantserhouwitsers met Russische vlaggen erop gezien in Yenakiieve”.
Het nieuws is gebaseerd op een amateurvideo die 1 minuut en 41 seconden duurt. Alles is gefilmd vanuit hetzelfde punt. In dit geval kunnen we niet zoveel details uitzoeken als in het eerdere voorbeeld, maar deze casus is wederom niet hopeloos. Hier richten we ons op het weer. Of eigenlijk op de hemel. Op de schermafbeelding kunnen we zien dat de hemel behoorlijk bewolkt is. Dus laten we het weer in Yenakiieve controleren op de betreffende websites.
Gismeteo beschrijft het weer in Yenakiieve als “gedeeltelijk bewolkt”. De hemel die we zien op de video lijkt meer “overwegend bewolkt”. Maar dit is niet bevestigd door een nieuw middel om data te controleren, WolframAlpha.
Maar laten we het nog een keer controleren. We zoeken op Google op “webcam in Yenakiieve” en dan komen we op de volgende site. De kwaliteit van de foto is vrij slecht maar we kunnen niettemin zien dat de hemel verre van bewolkt is.
Dat betekent dat de bewering op Liga.net over Russische tanks in Yenakiieve op z’n minst twijfelachtig is.
