Ukrayna için savaşan yabancı uyruklular paralı asker değildir. Lejyonerler, paralı askerlerden farklı olarak, Ukrayna Ordusu’na katılıyor ve ordudaki emir komutaya uyuyor. Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinde görev yapan yabancı uyruklular Ukrayna vatandaşları ile aynı maaşı alıyor. Ukrayna Silahlı Kuvvetleri ile sözleşme imzalamak istemeyen yabancılar gönüllü taburlarına katılıyor. Gönüllü taburunda savaşanların herhangi bir maddi kazancı yoktur. Birçok gönüllü Ukraynalıların haklarını savunmak ve adaleti sağlamak gibi ideallere sahip olduğu için savaşıyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy’nin 27 Şubat’ta Uluslararası Gönüllüler Lejyonu oluşturulacağını açıklamasının ardından, Rus medyası ve Kremlin yetkilileri, yabancı paralı askerlerin Ukrayna’da savaştığını ve amaçlarının “kolay para” olduğunu iddia ederek düzenli olarak dezenformasyon yaydı.
StopFake, Ukrayna’da savaşan yabancıların gerçekten de paralı asker olup olmadığını öğrenmek için Siyasi ve Hukuki Reformlar Merkezi’nde avukat ve ceza adaleti uzmanı Yevhen Krapivin ile araştırma yaptı.
Yevhen Krapivin, StopFake’e yaptığı bir yorumda, uluslararası hukuk açısından paralı asker kavramını açıkladı. Bu yoruma göre, bir yabancının paralı asker sayılabilmesi için, savaşan ülkenin vatandaşı olmaması ve ülkede uzun süredir ikamet etmiyor olması, savaşan tarafların silahlı kuvvetlerinin bir parçası olmaması ve kişisel maddi çıkarlarının olması gerekir.
Bu şartlardan, 12 Ağustos 1949 tarihli Cenevre Sözleşmelerine Ek Protokol I’in 47. Maddesinde bahsedilmiştir. Bu belgeden yola çıkarak, bir paralı askerin sahip olması gerektiği özellikleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Silahlı çatışmalara katılmak için özel olarak yurt içinde veya yurt dışında işe alınmış olmak.
- Çatışmalarda doğrudan görev almak.
- Silahlı çatışmada görev alma motivasyonunun maddi kazanç olması. Elde ettiği kazancın, yanında savaştığı ülkenin askerlerinin kazancından büyük olması.
- Ne çatışmanın taraflarından birinin vatandaşı ne de çatışmanın tarafı tarafından kontrol edilen bölgede kalıcı olarak ikamet eden bir kişi olmamak.
- Çatışan bir tarafın silahlı kuvvetlerinin mensubu olmamak.
- Çatışmaya taraf olmayan bir devlet tarafından silahlı kuvvetlerinin bir üyesi olarak resmi görevleri yerine getirmek üzere gönderilmemiş olmak.
Ukrayna için savaşan yabancılar paralı asker değildir. Lejyonerler, paralı askerlerin aksine, Ukrayna Silahlı Kuvvetlerine bağlı görev yaparlar ve komutalarına rapor verirler.
Yevhen Krapivin, şu anda Ukrayna için savaşan yabancı uyruklu vatandaşların ve vatansız kişilerin “kaydedilmesinde” genel bir ilkeye göre işlem yapıldığını açıklıyor. Bu ilkeye göre, yabancılar Ukrayna Silahlı Kuvvetleri ile sözleşme kapsamında er, çavuş veya astsubay görevlerinde askerlik hizmetine gönüllü olarak katılmaktadır. Bu konu, Ukrayna’nın “Askerlik Görevi ve Askerlik Hizmetine İlişkin” Yasası ile düzenlenmiştir. Ayrıca, 248/2016 tarihli “Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinde Yabancılar ve Vatansız Kişiler Tarafından Askerlik Hizmetine İlişkin Düzenlemeler Hakkında” Ukrayna Cumhurbaşkanı Kararnamesi yayınlanmıştır. Halihazırda yabancı uyruklular, Ukrayna Silahlı Kuvvetler ile sıkıyönetim süresince sözleşme imzalayabilmektedir.
Ukrayna Dışişleri Bakanlığı, bu kişilerin, 1949 Savaş Kurbanlarının Korunmasına İlişkin Cenevre Sözleşmeleri ve bunların 1977 tarihli Ek Protokolleri hükümlerine göre, Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinin mensupları sayıldığına ve savaşçıların yasal statüye sahip olduğuna dikkat çekiyor. Yasal statü bu tür askerlerin, esir alınırlarsa, savaş esiri olarak muamele görme hakkına sahip oldukları anlamına gelir. 1949 Cenevre Sözleşmeleri, savaş esirlerine karşı şiddet, korkutma veya eylemsizlik dahil, her türlü yasa dışı eylemi yasaklar ve esir askerlere insani muamele yapılmasını hükmeder.
Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinde görev yapan yabancılar, Ukrayna vatandaşları ile aynı maaşı alıyorlar. Bu, Ukrayna “Askerlik Görevi ve Askerlik Hizmetine İlişkin” Kanununun 21-3. Maddesinde belirtilmiştir. Ayrıca, Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinde görev yapan yabancı uyruklu ve vatansız sözleşmeli askerler, Ukrayna vatandaşı olan askerlere ve ailelerine ölüm, sakatlık veya kısmi sakatlık durumlarında uygulanan para yardımının ödenmesine ilişkin hüküm ve koşullara tabidir. Bu, Ukrayna “Askerlik Görevi ve Askerlik Hizmetine İlişkin” Kanununun 21-4. Maddesinin 5. Kısmı tarafından garanti edilmektedir.
Yukarıda açıkladığımız gibi, şuan Ukrayna’da savaşan yabancı bir askerin Ukraynalı askerlere göre, herhangi bir maddi avantajı yoktur ve Cenevre Sözleşmesine göre, paralı asker olarak nitelendirilemez.
Ayrıca, Ukrayna’nın yabancıları saldırgana karşı mücadeleye katılma olasılıkları hakkında sadece bilgilendiğine ve ne kendi topraklarında ne de yurtdışında “askeri istihdam” amaçlı herhangi bir faaliyette bulunmadığına dikkat edilmelidir. Bu konu hakkında detaylı bilgi için “Fake: Japonya, Japonların Ukrayna’da savaşmasını engellemeyerek bağımsızlığını kaybediyor” başlıklı StopFake makalesini okuyabilirsiniz.
Ukrayna için savaşan Uluslararası Gönüllüler Lejyonu sözcüsü Damien Magru, Liga.net’e yaptığı açıklamada herkesin Silahlı Kuvvetler ile bir sözleşme imzalamaya istekli olmadığını ve bu kişilerin gönüllü taburları tercih ettiklerini söyledi. Yevhen Krapivin, StopFake’e yaptığı bir yorumda, Silahlı Kuvvetler ile sözleşme imzalamadan gönüllü taburlara katılmanın da paralı asker olarak nitelendirilemeyeceğini açıklıyor. Gönüllü birimler uluslararası hukukta, resmi olarak düzenli silahlı kuvvetlerin bir parçası olmayan birimler olarak tanımlanır. Cenevre Sözleşmesine göre, gönüllü birimler aşağıdaki kriterleri karşılarlar: 1) astlarından sorumlu bir kişi tarafından komuta edilirler; 2) kimlik işaretleri vardır; 3) açıkça silah taşırlar; 4) münhasıran savaş yasalarına ve geleneklerine göre faaliyet yürütürler.
Bu konu, Ukrayna’da da kanunla düzenlenmiştir. 9 Haziran 2017 tarihli Ukrayna Silahlı Kuvvetlerinde Uluslararası İnsani Hukukun Uygulanmasına İlişkin Usul Talimatı’nda, “paralı askerler, özel olarak işe alınan ve kişisel kazançları için doğrudan çatışmalara katılan kişiler” olarak tanımlanmıştır. Uzman Krapivin, Uluslararası Gönüllü Lejyonunda savaşanların herhangi bir maddi kazancı olmadığına ve birçoğunun Ukraynalıların haklarını savunmak ve adaleti sağlamak gibi ideallere sahip olduğu için savaştığına dikkat çekiyor.
Ukrayna’daki yabancı lejyonun statüsünün yasal düzenleme seçenekleri hakkında daha fazla bilgi için Yevhen Krapivin’in “Savaşın Yasal Yönleri Hakkında: “Yabancı Lejyon” “Özel Askeri Şirketlerin Yasallaştırılması Mıdır?” başlıklı makalesini okuyabilirsiniz.
StopFake daha önce, “ABD’nin Afgan Ulusal Ordusunun eski üyelerini Ukrayna’ya gönderdiği iddiasını” da çürütmüştü.
